Μονόλογος (με αφορμή μια συνέντευξη)

Καμιά φορά, οι παραλληλίες ή οι χρονικές συμπτώσεις στην ιστορία των τόπων είναι παράξενες. Να, όπως η επιβολή δικτατορικών καθεστώτων στη Λατινική Αμερική και στην Ελλάδα την ίδια περίπου εποχή. Παράξενες, αλλά όχι ανεξήγητες: επειδή, στα χρόνια εκείνα, η πολιτική των Η.Π.Α. ήταν να «στήνονται» δικτατορίες σε όσες χώρες ήταν ορατός ο «κόκκινος κίνδυνος» - με απλά λόγια, σε όποιο σημείο του πλανήτη οι Η.Π.Α. είχαν στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα. (Σήμερα, η πολιτική έχει αλλάξει, οι δικτατορίες κοστίζουν, ενώ ένας πόλεμος είναι πολύ πιο επικερδής, ο δε «κόκκινος κίνδυνος» έχει δώσει τη θέση του στην τρομοκρατία· από την άλλη, δεν χρειάζονται ad hoc «μηχανισμοί προπαγάνδας», την ίδια δουλειά κάνουν οικονομικότερα τα ΜΜΕ).

Άλλη μια παράξενη σύμπτωση: το 1821, όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση, το Μεξικό διεκδικούσε επίσης την εθνική του ανεξαρτησία από τους Ισπανούς. Και το 1910, όταν εδώ στην Ελλάδα έγινε η εξέγερση στο Κιλελέρ, ο Φρανσίσκο Μαδέρο ηγήθηκε μιας επανάστασης εναντίον του δικτάτορα Πορφίριο Δίαζ, με κύριο αίτημα την πολιτική και κοινωνική μεταρρύθμιση· ανάμεσα σ’ εκείνους που τον υποστήριξαν ήταν ο Εμιλιάνο Ζαπάτα, που οι μεξικανοί κυβερνητικοί τον χαρακτήριζαν «βάρβαρο» και «τρομοκράτη», οι δε συντηρητικές εφημερίδες τον αποκαλούσαν «Αττίλα του Νότου». Το σύνθημα εκείνης της επανάστασης ήταν Tierra y libertad – γη και ελευθερία.

Με κάτι τέτοιες σκέψεις ξεκίνησα το σημερινό κείμενο. Ετούτο το blog θέλει κάμποσο διάβασμα. Όχι επειδή χρειάζεται κανείς να γράφει περισπούδαστες μελέτες, αλλά επειδή η λεγόμενη «Λατινική Αμερική» είναι πολύ μακριά. Τουτέστιν, δεν απασχολεί τα (ελληνικά) ΜΜΕ επί μακρόν, παρά μόνο σποραδικά, όποτε γίνονται εκλογές ή ένοπλες συγκρούσεις. Κάπως έτσι έφτασαν στ’ αυτιά μας τα ονόματα «Σαντινίστας», «Φωτεινό Μονοπάτι», και «Ζαπατίστας» εκεί στη δεκαετία του 1980-1990 – για λίγο, και μετά ξεχάστηκαν. Οι «Σαντινίστας» ήταν ίσως πιο τυχεροί· ο αρχηγός τους, ο Ντανιέλ Ορτέγα, εξελέγη πρόεδρος της Νικαράγουας (1984-1990), εκείνον τον βλέπαμε πιο συχνά στις τηλεοπτικές οθόνες, κάποτε μάλιστα δίπλα στον Έλληνα πρωθυπουργό.

Πόσοι είχαν καταλάβει τότε τι ήταν όλες αυτές οι ομάδες; Υποθέτω μόνον όσοι θα έκαναν τον κόπο να ψάξουν περισσότερο, επειδή, ακόμη κι αν οι δημοσιογράφοι ήσαν αναλυτικοί στις αναφορές τους, τόνιζαν ιδιαιτέρως το στοιχείο της ένοπλης δράσης. Ωστόσο, νομίζω πως η ατμόσφαιρα της δεκαετίας του 1980 ήταν πιο ευνοϊκή ή πιο ευαίσθητη απέναντι στην πολιτική πραγματικότητα της Λατινικής Αμερικής, ίσως επειδή ήταν πρόσφατες οι μνήμες της χούντας. Έτσι, ακόμη κι αν οι θεατές δεν γνώριζαν λεπτομέρειες για τις ένοπλες ομάδες, υποπτεύονταν ότι ο αγώνας τους είχε να κάνει με τη δημοκρατία· εξάλλου, μόλις ένα χρόνο πριν από τη μεταπολίτευση στην Ελλάδα (1973), η Χιλή είχε υποκύψει αιμορραγώντας στη δικτατορία του Αουγκούστο Πινοτσέτ.

(Έχω την αίσθηση ότι τα πράγματα σήμερα είναι πιο «κλειστά»: οι πληροφορίες μπορεί να είναι πιο ελεύθερες, αλλά χάνονται μέσα στο συνωστισμό. Υπάρχει ένας πιο απλός -και οικονομικός- τρόπος για να μη φτάνουν οι σημαντικές ειδήσεις στον πολίτη: όχι η λογοκρισία, που θα ξεσήκωνε τις δημοκρατικές συνειδήσεις, αλλά η υπερπληθώρα ειδήσεων. Κάπου γράφει ο Έκο ότι αν έχεις πάρα πολλές πληροφορίες είναι σαν να μην έχεις καμία, και χρησιμοποιεί το παράδειγμα των ρολογιών που δείχνουν επίσης το υψόμετρο, τη θερμοκρασία, την υγρασία κλπ., κάνοντάς σε να ξεχνάς ότι ένα ρολόι πρέπει πρωτίστως να δείχνει την ώρα. Κάπως έτσι είναι τα πράγματα: όταν βομβαρδίζεσαι καθημερινώς με εκατομμύρια πληροφορίες, άνισης σπουδαιότητας, αφενός κουράζεσαι διότι είναι αδύνατον να τις χειριστείς, αφετέρου σταδιακά αμβλύνεται το κριτήριο του σημαντικού).

Αλλά, όπως λέει ο Zero, τα πάντα είναι στο Intenet. Και μπορείς να τα βρεις πολύ εύκολα, βάζοντας απλώς κάποιες λέξεις σε μια μηχανή αναζήτησης. Σε μια τέτοια αναζήτηση έπεσα επάνω στο λήμμα Zapata Corporation. Μη φανταστείτε ότι είναι κάποια άλλη επαναστατική οργάνωση. Όχι, είναι μια πετρελαϊκή εταιρία που ίδρυσε ο George W. H. Bush (ο πατήρ) το 1953, και ανέλαβε επιχειρήσεις στον Κόλπο το Μεξικού και στην ακτή της Κεντρικής Αμερικής. Υπάρχουν δε υποψίες ότι η εν λόγω εταιρία είχε διασυνδέσεις με τη CIA: λέγεται ότι χρησιμοποιήθηκε ως προκάλυμμα κατά την αμερικανική επιχείρηση στον «Κόλπο των Χοίρων» το 1961 (την εισβολή στην Κούβα, που είχε στόχο την ανατροπή του Κάστρο – σημειώνω ότι το κωδικό όνομα της CIA για την επιχείρηση ήταν “Operation Zapata”) και ότι είχε επίσης ανάμειξη στον (παράνομο) εξοπλισμό των Κόντρας στη Νικαράγουα για την ανατροπή της κυβέρνησης Ορτέγα. Φανταστείτε, το όνομα του Zapata σε τέτοια συμφραζόμενα: θα μπορούσε να είναι ειρωνικό, αν δεν ήταν τόσο κακόγουστο.

Αλλά, τα συμφραστικά νοήματα του ονόματος Zapata δεν αλλάζουν τόσο εύκολα, εν τέλει. Ή τουλάχιστον συντηρούνται στην περίπτωση των «Ζαπατίστας». Δεν ήξερα ότι υπάρχουν ακόμη· το έμαθα από τούτο εδώ το blog. Και, διαβάζοντας την απορία του Mboy (βλ. εδώ, στο post "Γαμημένη αδράνεια": «Είναι κανένας με τη Μεξικάνικη κυβέρνηση; Και στην τελική –ξέρει κανένας τι κυβέρνηση έχουν στο Μεξικό;»), μπήκα στο Alternet.org για να δω τη σχετική ειδησεογραφία. Εκεί, λοιπόν, έμαθα ότι οι εκλογές στο Μεξικό έγιναν τον Ιούλιο, αλλά τα αποτελέσματα δεν θα γνωστοποιηθούν πριν από τον Σεπτέμβριο· διότι, προφανώς, έγιναν λαθροχειρίες: το προβάδισμα του συντηρητικού υποψηφίου Felipe Calderón του (κυβερνώντος) κόμματος «Εθνική Δράση» (PAN) ήταν πλασματικό, ο δε αντίπαλός του López Obrador, επικεφαλής του κόμματος «Δημοκρατική Επανάσταση» (PRD) ζήτησε επανακαταμέτρηση όλων των ψήφων. Βέβαια, οι αμερικανικές εφημερίδες έσπευσαν να χρίσουν «νικητή» τον Calderón: είπαμε, σήμερα οι Η.Π.Α. δεν στήνουν δικτατορίες, αναθέτουν το έργο της προπαγάνδας στα ΜΜΕ.

Στο Alternet.org βρήκα και μια συνέντευξη του «Αντιπροσώπου Μηδέν», του υποδιοικητή Marcos στην Aura Bogado, το Μάρτιο του 2006, όπου μιλά για την «Άλλη Εκστρατεία», για την «Έκτη διακήρυξη» και για τον αγώνα των Ζαπατίστας. Στην ερώτηση της Bogado πώς κρίνει την παρούσα πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική, μετά την εκλογή προέδρων όπως ο Lula στη Βραζιλία, o Morales στη Βολιβία και ο Chaves στη Βενεζουέλα, ο Marcos απαντά:

«Πάντα στρεφόμαστε στη βάση, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική. […] Δεν κρίνουμε τις κυβερνήσεις, αυτή η κρίση ανήκει στο λαό κάθε χώρας. Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον την κινητοποίηση των ιθαγενών της Βολιβίας αλλά και του Εκουαδόρ· μάλιστα, τους αναφέρουμε στην Έκτη Διακήρυξη. […] Πιστεύουμε ότι η μελλοντική ιστορία της Λατινικής Αμερικής, όχι μόνο στο Μεξικό αλλά σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, θα προκύψει από τη βάση. […] Οι άνθρωποι από τη βάση θα μπορέσουν να τεθούν επικεφαλής, αν οργανωθούν με κάποιον άλλο τρόπο. Οι παλιές συνταγές ή οι παλιές παράμετροι θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως πλαίσιο αναφοράς του τι έγινε, όχι όμως ως κάτι που θα πρέπει να υιοθετήσουμε σήμερα για να δημιουργήσουμε κάτι καινούριο».

Λέει κι άλλα ο υποδιοικητής Marcos – για την κατάσταση των ιθαγενών, για τη θέση των γυναικών στο κίνημα των «Ζαπατίστας» (και πώς αυτές οι γυναίκες που συμμετείχαν, έπρεπε να αντιμετωπίσουν και την παγιωμένη νοοτροπία των κοινοτήτων τους σχετικά με τον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας), για τον κόσμο που επιδιώκουν. Αλλά εκείνο που ξεχώρισα είναι το αίτημα που αφορά την κουλτούρα των ιθαγενών – σημείο που τονίζεται ιδιαίτερα σε κάθε ομιλία του Marcos: το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού σύμφωνα με την οικεία παράδοση. Θα μου πείτε, καλά εδώ δεν έχουν νοσοκομεία, σχολεία, γη, το αίτημα του αυτοπροσδιορισμού σε μάρανε; Κι όμως: ο τρόπος με τον οποίο αντιλαβάνεται κανείς τον κόσμο και τον εαυτό του δεν είναι πολυτέλεια, είναι προϋπόθεση για τη συγκρότηση ταυτότητας. «Ποιοι είμαστε εμείς;» - το ερώτημα που περιλαμβάνεται στην Έκτη Διακήρυξη δεν είναι ούτε ρητορικό ούτε (μόνο) πολιτικό. Σκέφτομαι ότι όλοι οι λαοί του μη-δυτικού κόσμου έχουν φτάσει στο σημείο να αυτοπροσδιορίζονται μέσω της δυτικής οπτικής. Στην προκειμένη περίπτωση, τους ονομάζουμε συλλήβδην «λατινοαμερικάνους» - αλλά αυτή είναι μια ταυτότητα επιβεβλημένη. Πώς άραγε να έλεγαν οι ίδιοι τον τόπο τους πριν αποβιβαστούν στα χώματά τους οι βάρβαροι του Cortés;

Posted by...Λίτσα at 11:09 π.μ.  

17 comments:

The Motorcycle boy είπε... 14/8/06, 11:22 π.μ.  

Ωραία! Βγάζω τα μάτια μου για να αντιγράψω υλικό και έρχεσαι και τα καλύπτεις όλα με ένα ποστ! Μου έλειψαν τα κείμενα σου, τόσον καιρό -μην εξαφανιστείς πάλι.

Unknown είπε... 14/8/06, 11:51 π.μ.  

Δεν ξέρω από που να αρχίσω.
Συμφωνώ απόλυτα με το "Κάπου γράφει ο Έκο ότι αν έχεις πάρα πολλές πληροφορίες είναι σαν να μην έχεις καμία".
Ακόμα χειρότερο είναι να πιστεύεις ότι επειδή έχεις πολλές πληροφορίες είσαι και ενήμερος.
Επίσης συμφωνώ με τον Zero. Προκύπτει όμως το θέμα "Θέλω να ψάξω;"
Άλλο θέμα που ακούω τελευταία πολύ. "Μα καλά τόσα προβλήματα υπάρχουν στον κόσμο, με την Λατινική Αμερική γιατί να ασχοληθώ; Είναι 10.000μιλια από εδώ". Οπως είπες το blog αυτό θέλει διάβασμα. Για να καταλάβουμε πόσο κοινές μπορεί να είναι οι αιτίες προβλημάτων του ιθαγενή στην Chiapas με τις δικές μας.

πρώτη φορά γράφω τέτοιο comment σεντόνι!

K-Top είπε... 14/8/06, 12:18 μ.μ.  

Από μηχανής Λίτσα! Πραγματικά τα έχασα με αυτό το μπλόγκ. Κυρίως γιατί δεν είχα ιδέα για το θέμα. Για τους Ζαπατίστας δεν θα ήξερα ότι υπάρχουν ακόμα αν δεν είχα δει μία αφίσα στη Θεσσαλονίκη πριν από κάποια χρόνια που έγραφε "Συμπαράσταση στον αγώνα των Ζαπατίστας". Α, υπάρχουν ακόμα σκέφτικα..

Για κάποιο περίεργο λόγο, αυτό το πόστ με βοήθησε να κατανοήσω αρκετά πράγματα. Έβαλε στη σειρά κάποια γεγονότα τα οποία αγνοούσα. Έδωσες μία εικόνα γενικότερη σχετικά με την κατάσταση της Λατινικής Αμερικής βοηθώντας κάτι ντουβάρια σαν την αφεντιά μου να καταλάβουν το υπόστρωμα πάνω στο οποίο κάθεται το πρόβλημα των ιθαγενών.

Συγχαρητήρια και πάλι για το ποστ, γιατί είναι πιστεύω ημιτελές να προσπαθείες να αξιολογήσεις τη σοβαρότητα ενός προβλήματος ανεξάρτητα από τις συνθήκες και το χρόνο.

Τελειώνοντας, και καταρρίπτωντας το ρεκορ σεντονοκόμμεντ της ΤΒ (σόρρυ, άντεξε πολύ λίγο :p) θα συμφωνήσω ότι το αυτό το μπλογκ χρειάζεται πολύ διάβασμα, και θα ήθελα να πω ένα μπράβο σε όσους ασχολούνται και το συντηρούνε.

Λίτσα είπε... 14/8/06, 12:37 μ.μ.  

Να που ξαναβρίσκουμε τους ρυθμούς μας, λοιπόν. Ο Mboy γκρινιάζει! Σειρά μου τώρα: εμ, βέβαια, έβγαλα τα μάτια μου να βρω κάτι που ΝΑ ΜΗΝ το έχεις γράψει.
Tomboy - αυτό το θέμα, σε συνδυασμό με την αντίδραση που αναφέρεις ("καλά τόσα προβλήματα κλπ.), θα είναι το επόμενο post.
Atron - υπερβάλλεις, νομίζω, αλλά σ' ευχαριστώ. Ναι, θέλει διάβασμα, αλλά αξίζει τον κόπο - όχι μόνο για τους Ζ. αλλά κυρίως για να καταλάβουμε ότι ο σημερινός κόσμος δεν είναι τόσο μεγάλος όσο νομίζουμε.

The Motorcycle boy είπε... 14/8/06, 12:46 μ.μ.  

Δεν το είχα γράψει γιατί σκόπευα να το γράψω τώρα. Ασταδιάλα πια!

Erwtas Stomaxhs είπε... 14/8/06, 1:54 μ.μ.  

Autoprosdiorismos kai Auto8esmish. Oi 2 basikoteres proupo8eseis gia ka8e koinwnia pou thn endiaferei na einai a3ioprephs.
tromero to post sou! polu xrhsimo.

The Motorcycle boy είπε... 14/8/06, 2:03 μ.μ.  

Καστοριάδη μου μυρίζει το σχόλιό σου erwta. Άρα συμφωνώ.

Λίτσα είπε... 14/8/06, 2:04 μ.μ.  

Mboy - άσε τις γκρίνιες και στρώσου να μεταφράσεις την Έκτη Διακήρυξη (το μοιράζουμε κιόλας, αν δεν προλαβαίνεις).
Erwtas - όντως μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η επιμονή του Marcos στο θέμα της ιθαγενούς κουλτούρας. Παρ' όλο που τα περισσότερα κοινωνικά κινήματα κάνουν λόγο για ταυτότητα κλπ., στην περίπτωση της "λατινικής Αμερικής" το πρόβλημα είναι εντελώς διαφορετικό απ' ό,τι λ.χ. στο δυτικό κόσμο. Ε, καλά, είναι και οι δικές μου εμμονές...

Erwtas Stomaxhs είπε... 14/8/06, 2:10 μ.μ.  

Fusika MBoy, Kastoriadhs kai 3ero pswmi. Megas daskalos...
Litsa, to exei piasei to nohma o arxhgos

Eu-aggelos είπε... 14/8/06, 3:29 μ.μ.  

για τη μεταφραση μπορω να βοηθήσω κι εγω αν ειναι σε αγγλικα,γαλλικα ιταλικα...
χαλια ποστ ρε λιτσα μετα απο τόσο καιρο:πολυπλοκο,εκτος θεματος και δυσνοητο...:)

Λίτσα είπε... 14/8/06, 7:21 μ.μ.  

:))) Εγώ, πάλι, κάτι διάβαζα για κάτι κολόνες και τα συναφή, Εu-aggele, χρυσό μου.

The Motorcycle boy είπε... 14/8/06, 8:35 μ.μ.  

Ευ-άγγελε είναι 18 σελιδούλες. Σε λυπάμαι ρε φίλε, δεν μου πάει να σου το φορτώσω. Βρήκα μια μετάφραση στα ελληνικά, αλλά θέλει τόσο χτένισμα που καλύτερα να την ξανακάνω. Θα δούμε. Πάντως, αν την ποστάρω, μου αρκεί να τη διαβάσεις.
Είναι πολύ σημαντικό κείμενο.

unapatatras είπε... 14/8/06, 9:33 μ.μ.  

Εξαιρετικό το ποστ, πράγματι.
Από τη χτεσινή Κυριακάτικη:

"Παρ' ότι οι παρατηρητές της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των Ηνωμένων Εθνών δήλωσαν ότι το αποτέλεσμα ήταν δίκαιο, ο Λόπεζ Ομπραδόρ επικαλείται το εκλογικό παρελθόν του Μεξικού στο οποίο έχουν καταγραφεί αρκετά περισταστικα νοθείας. «Είμαστε οι νικητές των εκλογών και η επανακαταμέτρηση θα το αποδείξει» δηλώνει ο επίσημα «ηττημένος».

Κάτω από την πίεση των διαδηλώσεων ο Καλντερόν, με μια καθαρά πολιτική κίνηση που ξέρει ότι δεν μπορεί να μεταβάλει το αποτέλεσμα, ανακοίνωσε ότι θα επιτρέψει την ανακαταμέτρηση του 9% των εκλογικών κέντρων.

Πρόκειται για τις ψήφους σε 11.839 εκλογικά κέντρα σε σύνολο 130.500, χωρίς όμως να διευκρινίζεται σε ποιες περιοχές θα γίνει. Θα μπορούσε για παράδειγμα να αφορά πόλεις του βιομηχανικού βορρά που παραδοσιακά στηρίζουν το κόμμα της Εθνικής Δράσης του Καλντερόν, γεγονός που όχι μόνο δεν θα αποδείκνυε τους ισχυρισμούς του αριστερού ηγέτη, αλλά θα τον εξέθετε κιόλας.

Πολιτικοί αναλυτές στο Μεξικό υποστηρίζουν ότι η πλήρης ανακαταμέτρηση των 41 εκατομμυρίων ψήφων δεν προβλέπεται από τη νομοθεσία του κράτους, μια θέση πίσω από την οποία καλύπτεται άλλωστε και ο Καλντερόν."

το πλήρες άρθρο εδώ
http://www.enet.gr/online/online_text/c=111,dt=13.08.2006,id=54415148

κι ένα ακόμα άρθρο για τις εκλογές στο Μεξικό από τη Monde Diplomatique μέσω κυρικάτικης 'Ε'.

unapatatras είπε... 14/8/06, 11:31 μ.μ.  

Περί μετάφρασης (και άλλων δαιμονίων)
Mboy δε χρειάζεται να φορτώσει κανείς τίποτα σε κανέναν, αλλά αν θες να μοιραστούμε τις 18 σελιδούλες, εδώ είμαστε, εννοείται. (και τις 18 δεν θα προκάμω άμεσα).

homelessMontresor είπε... 15/8/06, 12:01 π.μ.  

Τρέχω και δεν φτάνω, αλλά παράλληλα προσπαθούσα να πιάσω το ιστορικό υπόβαθρο και ευτυχώς εμφανίστηκε το ποστ της Λίτσας που έκανε όλη τη δουλειά για μένα!
Μέσα Σεπτέμβρη θα είμαι λίγο πιο χαλαρά ελπίζω, οπότε πολύ ευχαρίστως να βοηθήσω και με μεταφράσεις και σε οτιδήποτε άλλο!
Τώρα, πάντως είμαστε τόσα άτομα, απο 2 σελίδες να πάρει ο καθένας, γίνεται πιο εύκολο!(2 σελίδες μεταφράζω... παραπάνω γιοκ!)

The Motorcycle boy είπε... 15/8/06, 12:34 π.μ.  

Μην αγχώνεστε ρε -θα το καταφέρουμε. Αφήστε που μας αρέσει κιόλας. Έχουμ εήδη έτοιμο το πρώτο κομμάτι.

zouri1 είπε... 16/8/06, 2:00 μ.μ.  

φοβερη.

Δημοσίευση σχολίου