Μάρτιος 2001: αναδρομές και στιγμιότυπα
Κυριακή, Σεπτεμβρίου 03, 2006
Το Μάρτιο του 2001, οι Ζαπατίστας, με επικεφαλής τον υποδιοικητή Marcos, ξεκίνησαν ένα μεγάλο ταξίδι από την Chiapas, που βρίσκεται στα νότια της χώρας, κοντά στα σύνορα με τη Γουτεμάλα, (δείτε μιαν εικόνα του Μεξικού εδώ. Για περισσότερους χάρτες, δέστε εδώ.) προς την Πόλη του Μεξικού. Το ταξίδι κράτησε δυο βδομάδες. Το πολυπληθές καραβάνι των Ζαπατίστας βάδιζε φανερά και χωρίς προφυλάξεις. Εκατομμύρια Μεξικανοί τους είδαν να περνούν από τις πόλεις και τα χωριά τους – και βεβαιώθηκαν ότι δεν είναι τέρατα, σατανικά πλάσματα και αιμοσταγείς βρικόλακες. Επειδή, από το 1994, οπότε ξεκίνησε η επανάσταση, η κυβέρνηση είχε ξοδέψει τεράστια ποσά σε μιαν εκστρατεία δυσφήμισης και συκοφάντησης των επαναστατών. Τα δύο μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια (Televisa και TV Azteca), που σχεδόν μονοπωλούν την ενημέρωση, έκαναν το παν για να παρουσιάσουν τους Ζαπατίστας ως μια συμμορία κακοποιών και δολοφόνων. Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίον κάλυπταν τα σχετικά γεγονότα στόχευε στη χειραγώγηση των θεατών ώστε να αποδεχτούν την ανάληψη στρατιωτικής και παραστρατιωτικής δράσης εναντίον της Chiapas. Για ένα διάστημα, η εκστρατεία πέτυχε: η πλειοψηφία των Μεξικανών απαιτούσε αυστηρά μέτρα (“mano dura”) εναντίον των εξεγερμένων. Το αποτέλεσμα ήταν να σκοτωθούν εκατοντάδες άνθρωποι και χιλιάδες άλλοι να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς.
Εν τούτοις, επτά χρόνια μετά την εξέγερση του 1994, οι Ζαπατίστας υπήρχαν ακόμη. Κανένα από τα προβλήματα της χώρας δεν είχε λυθεί (το αντίθετο) και κανένα από τα αιτήματά τους δεν είχε ακουστεί. Και, μετά από το μεγαλειώδες ταξίδι εκείνου του Μαρτίου, η υπόθεσή τους ήρθε ξανά στη δημοσιότητα – και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο. Το μονοπώλιο της τηλεοπτικής πληροφόρησης είχε σπάσει και η (τότε) κυβέρνηση του Vincente Fox δεν μπορούσε πια να προσποιείται ότι ελέγχει την κατάσταση ή ότι έχει απέναντί της ένα μάτσο τρομοκράτες· επιπλέον, η (έστω και περιορισμένη) προβολή των γεγονότων στα διεθνή ΜΜΕ και στο Διαδίκτυο ήταν (και είναι) ένα είδος ασπίδας: δεν θα μπορούσαν, πια, να εξοντωθούν οι Ζαπατίστας με μια επιχείρηση τύπου CIA, χωρίς τούτο να έχει απρόβλεπτες συνέπειες στο εσωτερικό μέτωπο της χώρας. Εκ των πραγμάτων, ο Fox, που προεκλογικά δήλωνε με αλαζονεία ότι θα έλυνε το πρόβλημα της Chiapas εντός 15 λεπτών, αναγκάστηκε να συνομιλήσει με τους Ζαπατίστας.
Ο Fox είναι ο πολιτικός που κατάφερε να σπάσει την επί 71 χρόνια μονοπώληση της εξουσίας από το κόμμα PRI (μερικά στοιχεία για τα κόμματα και την πρόσφατη πολιτική κατάσταση στο Μεξικό, υπάρχουν εδώ). Παρ’ όλο που προεκλογικά εμφανιζόταν ως υπέρμαχος και υπερασπιστής του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού, στην πραγματικότητα η νίκη του χαρακτηρίστηκε ως «νίκη των μεξικανικών και των ξένων εταιριών» (φαίνεται πως η λέξη «εκσυγχρονισμός» έχει προσλάβει εντός του νοηματικού της πεδίου αυτήν κυρίως την έννοια, σε πείσμα κάθε ετυμολογικής ανάλυσης). Ξεπερνώντας κάθε προηγουμένη νεοφιλελεύθερη πολιτική, το πρόγραμμά του ήταν να διοικήσει τη χώρα σαν να ήταν επιχείρηση: δηλαδή, να παγώσει τη φορολογία επί των κερδών (ας με συγχωρέσουν οι οικονομολόγοι για την απλοϊκή διατύπωση), να επιβάλει οπισθοδρομικούς φόρους στα τρόφιμα και τα φάρμακα και ουσιαστικά να μετατρέψει τους χωρικούς ιδιοκτήτες γης σε κολλήγους (που σημαίνει: να τους πάρει τις ιδιοκτησίες τους και να τους βάλει να καλλιεργούν ξένα κτήματα ή να βόσκουν ξένα κοπάδια και να «μοιράζονται» τα προϊόντα με τους ιδιοκτήτες· το σύστημα αυτό επικρατούσε και εδώ από την εποχή της Τουρκοκρατίας μέχρι τον 20ό αι.)
Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την εκλογή του Fox, τα αμερικανικά ΜΜΕ τον χαιρέτισαν ως «φίλο της Wall Street». Όπως ο George W. Bush, Jr., ο Fox ήταν επιχειρηματίας που έγινε πολιτικός· αφοσιωμένος οπαδός της ελεύθερης αγοράς, θεωρήθηκε ισχυρό όργανο αμερικανικών και άλλων ξένων οικονομικών συμφερόντων.
Η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε από την περιφέρεια του Guanajuato, στο κεντρικό Μεξικό, της οποίας υπήρξε κυβερνήτης. Φυσικά, κι εκεί είχε υποσχεθεί οικονομική ανάπτυξη· αλλά, εκείνο που έκανε ήταν να προσελκύσει στην περιοχή ξένες επιχειρήσεις, που ουσιαστικά μονοπώλησαν τα δημόσια έργα, την έγγεια ιδιοκτησία και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας (τις αντίστοιχες ΔΕΚΟ). Οι εργάτες σ’ αυτές τις επιχειρήσεις ήσαν κυρίως έφηβοι και πληρώνονταν 22 δολάρια τη βδομάδα.
Το σύστημα που δοκίμασε ο Fox στο Guanajuato και αργότερα προώθησε σ’ ολόκληρη τη χώρα ως πρόεδρος της κυβέρνησης, ονομάζεται maquiladora. Πίσω από την «εξωτική» λέξη, κρύβεται μια πολύ γνωστή πραγματικότητα – αυτή των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών. Με πολύ απλά λόγια, πρόκειται για μονάδες που παίρνουν (συνήθως, εισάγουν) συστατικά μέρη και εξαρτήματα ενός προϊόντος από άλλες μονάδες και τα συναρμολογούν στο τελικό προϊόν· τούτο μειώνει σημαντικά το κόστος παραγωγής, επειδή οι πολυεθνικές εταιρίες λειτουργούν βάσει της αρχής «το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος, με το μικρότερο δυνατό κόστος» – δηλαδή, με όσο το δυνατόν μικρότερα έξοδα μεταφοράς πρώτων υλών και με όσο το δυνατόν χαμηλότερα ημερομίσθια. Έτσι, αντί να υπάρχει ένα εργοστάσιο σε μία χώρα που να φτιάχνει, λ.χ., ηλεκτρονικούς υπολογιστές από την αρχή μέχρι το τέλος, είναι οικονομικότερο κάθε κομμάτι του υπολογιστή να φτιάχνεται εκεί όπου θα κοστίσει λιγότερο και μετά η συναμορμόγηση να γίνεται σ’ ένα άλλο εργοστάσιο, σε μια χώρα που θα επιλεγεί επίσης με τα παραπάνω κριτήρια. Πρόκειται για παλιές ιστορίες – η συζήτηση περί παγκοσμιοποίησης απλώς τις κατέστησε γνωστές σ’ ένα ευρύτερο κοινό (αλλά και όλη αυτή η ιστορία με την παγκοσμιοποίηση, άρχισε να συζητείται όταν τα πράγματα είχαν πλέον μπει στο δρόμο τους – οι πολυεθνικές εταιρίες άρχισαν να λειτουργούν έτσι από τη δεκαετία του 1960, και εμείς πήραμε μυρωδιά την «παγκοσμιοποιημένη οικονομία» στα τέλη της δεκαετίας του 1990).
Όταν η υπόθεση των Ζαπατίστας πήρε νέα τροπή και εξελίχθηκε σε «ειρηνική επανάσταση», ο Fox προσπάθησε να επωφεληθεί. Μάλιστα, βρήκε ευκαιρία να τονίσει το δημοκρατικό χαρακτήρα της διακυβέρνησής του, λέγοντας ότι η προηγούμενη κυβέρνηση του PRI δεν θα επέτρεπε ούτε καν την ειρηνική διαδήλωση του Μαρτίου. Στην πραγματικότητα, ακολουθούσε παρελκυστική πολιτική: ήξερε ότι θα είχε πολλά να χάσει αν οι Ζαπατίστας επέστρεφαν στην Chiapas χωρίς να έχει επιτυχθεί κάποια συμφωνία (επειδή, ήταν δεδομένο ότι σε μια τέτοια περίπτωση, θα ξεσπούσε λαϊκή εξέγερση) – από την άλλη, δεν ήταν δυνατόν να τους δώσει εδαφική αυτονομία, ειδικά για εκείνη την περιοχή της χώρας: θα ήταν κακό για τις επιχειρήσεις.
Η περιοχή της Chiapas είναι σημαντικός παραγωγός πετρελαίου, φυσικού αερίου και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, η κυβέρνηση Bush έχει δώσει υψηλή προτεραιότητα στην ενεργειακή πολιτική Η.Π.Α. και Μεξικού. Δεν είναι τυχαίο ότι ο αντιπρόεδρος Dick Cheney δούλευε παλαιότερα στην εταιρία Halliburton, η οποία κυριολεκτικά «άρμεξε» την εταιρία Pemex («Μεξικανικά Πετρέλαια», η εταιρία που προέκυψε από την εθνικοποίηση των πετρελαϊκών αποθεμάτων από τον μεξικανό πρόεδρο Lázaro Cárdenas del Río, το 1938), συνάπτοντας συμβόλαια εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Προσπαθώντας να επιλύσει εν μέρει το ενεργειακό πρόβλημα της Καλιφόρνια, ο Bush επιδιώκει να φτιάξει μεγάλα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας στα σύνορα με το Μεξικό, όπου δεν εφαρμόζονται οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί.
Παράλληλα, η περιοχή της Chiapas είναι κομβικής σημασίας σ’ ένα πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης ύψους πολλών δισ. δολαρίων, γνωστό ως «Σχέδιο Puebla-Panama». Το πρόγραμμα αυτό, στο οποίο συμμετέχουν αρκετές χώρες της Κεντρικής Αμερικής, σχετίζεται με τις μεταφορές, το πετρέλαιο, τον τουρισμό και τις αγροτικές επιχειρήσεις, και ουσιαστικά επεκτείνει την πολιτική του ελεύθερου εμπορίου, όπως ορίζεται από τη NAFTA. Είναι σαφές ότι σε όλα αυτά τα σχέδια, διόλου δεν εξυπηρετεί η ύπαρξη μιας αυτόνομης κοινότητας Ινδιάνων, όπως την ονειρεύονται οι Ζαπατίστας. Διότι, το δικαίωμα στην «ινδιάνικη κουλτούρα» που περιλαμβάνεται στα αιτήματά τους, δεν σημαίνει μόνο το δικαίωμα στη γλώσσα ή τη θρησκεία της φυλής, αλλά και το δικαίωμα στον παραδοσιακό τρόπο ζωής· και ο ινδιάνικος τρόπος ζωής στηρίζεται στη γη – μόνο που η αντιμετώπιση της γης με βάση την ινδιάνικη κοσμοθεωρία είναι εντελώς αντιπαραγωγικός και εχθρικός προς τις έννοιες της «ανάπτυξης» και της «εκμετάλλευσης» του λεγόμενου «προηγμένου κόσμου».
Το ταξίδι των Ζαπατίστας προς την πρωτεύουσα είχε πολλά μηνύματα - «υπάρχουμε», «είμαστε εδώ», «είμαστε σαν και σας»· και ο προορισμός, η μεγάλη κεντρική πλατεία Zócalo στην Πόλη του Μεξικού, ήταν επίσης φορτωμένος με νοήματα συμβολικά: επειδή, το 1914, στο ίδιο εκείνο μέρος είχαν συγκεντρωθεί οι μεξικανοί επαναστάτες, με επικεφαλής τον Zapata και τον Villa. Λένε πως κανένα άλλο σημείο στην πρωτεύουσα δεν έχει τόσο μεγάλη συναισθηματική και πολιτική σημασία όσο αυτή η πλατεία. Στα βόρεια, υψώνεται ο επιβλητικός καθεδρικός ναός – ο παλαιότερος στη Λατινική Αμερική· στα δυτικά, τα αποικιακού ρυθμού Εθνικά Ανάκτορα, σήμερα έδρα της κυβέρνησης: ανάμεσά τους, μια σειρά ιστορικών κτηρίων που χρησιμοποιούνται από τις διοικητικές υπηρεσίες της πρωτεύουσας. Και, κάτω από την πλατεία, είναι θαμμένη η αρχαία πόλη των Αζτέκων, λαμπρή και ακμάζουσα πριν από πέντε αιώνες.
Σ’ εκείνο ακριβώς το σημείο, ανάμεσα στα κτήρια-σημεία θεσμών και εξουσιών και πάνω στη χαμένη παράδοση και ιστορία της χώρας, μια ομάδα Αζτέκων, με τις πολύχρωμες ενδυμασίες τους, χόρεψαν υπό τον ήχο των τυμπάνων. Ο ανταποκριτής του BBC, που κάλυπτε τη συγκέντρωση των Ζαπατίστας, χαρακτήρισε το συμβάν ως την πιο καυστική και συνάμα σπαρακτική στιγμή ολόκληρης της μέρας. Οι άνθρωποι, που η φυλή τους ζούσε σ’ εκείνον τον τόπο αιώνες πριν από τους λευκούς, και που οι λευκοί τους έσπρωξαν στο περιθώριο, χόρευαν ανάμεσα στα σύμβολα μιας ξένης κουλτούρας, μιας εξουσίας που σχεδόν τους εξαφάνισε, ζητώντας όχι ν’ αλλάξουν την ιστορία, αλλά να εξασφαλίσουν ένα μέλλον μέσα στην ίδια τους την πατρίδα.
(Τα στοιχεία προέρχονται από τις ανταποκρίσεις της María Elena Navas και του Peter Greste στο BBC και από την ανάλυση του Martin Espinoza, “Zapatistas: Bad For Business” στο CorpWatch.org)
Posted by...Λίτσα at 9:29 π.μ.
Δηλαδή με λίγα λόγια μεταξύ άλλων μας λες οτι οι άνθρωποι αυτοί ζητούν την αυτονομιά τους η οποιά συνεπάγεται και στην πλήρη εκμετάλευση της γης στην περιοχη εκείνη ,τη στιγμή που αυτο το κομμάτι γης το "καλοβλέπουν" ΗΠΑ και λοιπές μεγάλες δυνάμεις για καθαρά οικονομικούς λογους ενω ταυτόχρονα η κυβέρνηση του Μεξικού βλέπει το ίδιο κομματι γης με τον ίδιο τρόπο.Καλά κατάλαβα...:(
Οικογένεια mboy περιμένω να μου πείτε (μεχρι την Παρασκευη δίνω χρονο)τί έγινε στην πλατεία το 1914.χεχε
Μπράβο σου Λίτσα. Η πορεία των Ζαπατίστας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ενημέρωση και γνωριμία με το κίνημα των Ζαπατίστας, αλλά και γενικότερα, στην αφύπνιση των Μεξικανών και, σύμφωνα με φίλους Μεξικάνους, τους "έμαθε" να διαδηλώνουν, να βγαίνουν στο δρόμο να φωνάξουν τα δίκια τους. Σήμερα, στο εντυπωσιακό Zocalo βλέπει καθημερινά κανείς εκτός από τα ιστορικά κτίρια, διαδηλωτές που κατασκηνώνουν μπροστά στα Ανάκτορα ενάντια στα σχέδια της κυβέρνησης για υποβάθμιση της παιδείας και καταπάτηση της γης τους.
Το κομμάτι για τη maquiladora, από τα πιο χρήσιμα που έχω δει να ποστάρονται σε αυτό το blog. Τα γράφουν και οι άνθρωποι στην 6η Διακήρυξη, αλλά ίσως η γλώσσα τους να ξενίζει κάποιους.
Και το διάβασα με τον πρωινό καφέ μου -ευτυχισμένος άνθρωπος (για κανά μισάωρο -μετά έχει πάλι γκρίνια).
Πολλά φιλιά ρε φιλενάδα.
Μεστή γραφή και στοιχεία που για να τα βρεις κανείς θα πρέπει να ψάξει ένα προς ένα τα "Σήματα Καπνού". Και ίσως να μην τα βρει όλα...
Η πορεία προς την πρωτεύουσα ήταν ένας σταθμός στην πορεία του κινήματος, το βήμα προς την υπόλοιπη κοινωνία. Το παλεύω καιρό να κάνω ένα ποστ εδώ, δεν θα αργήσω όμως... Abrazos hermanos y hermanas! Y un saludo Zapatista para todos!
Buenos dias a todos (ελπίζω να το έγραψα σωστά)
Ευάγγελε, πολύ σωστά το έθεσες - άλλη φορά θα σου στέλνω τα κείμεναά μου πρώτα για να βγάζεις το ζουμί: σε τρεις αράδες συμπύκνωσες την ουσία.
unapatatras - αυτή τη διάσταση δεν την ήξερα - και είναι πολύ ενδιαφέρουσα.
Mboy - άσε, το τι έχω μάθει από τότε που άνοιξε το "Καλαμπόκι", δεν λέγεται... (για τον πρωινό σου καφέ, ό,τι μπορώ κάνω)
Angelito - τις ευχαριστίες μου.
Μπράβο για την δουλειά που έκανες Λίτσα και ευχαριστώ κι εγώ με την σειρά μου.