ο αντίκτυπος της πορείας των ζαπατίστας το 2001
Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 14, 2006
Ζήτω η πορεία των ΙΘΑΓΕΝΩΝ!
Προς τη διοίκηση του Ζαπατιστικού Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού (EZLN):
Προς τον υποδιοικητή Μάρκος:
Στα 93 της σχεδόν χρόνια, στο νοσοκομείο στο οποίο νοσηλεύεται, η μητέρα μου ζητά να της ανάψουν την τηλεόραση. «Βάλε μου τους Ζαπατίστας». Εάν μια γυναίκα 93 χρονών, η οποία προέρχεται από μια οικογένεια γαιοκτημόνων που έχασαν την περιουσία τους κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και από μια κοινωνική τάξη που ζει ικανοποιημένη από τον εαυτό της, αναγνωρίζει, κατανοεί και θαυμάζει τους Ζαπατίστας, είμαστε σε καλό δρόμο. Πραγματικά, ολόκληρη η χώρα περπατά, συγκεντρώνεται στις δημόσιες πλατείες και στέκει όρθια για ώρες, περιμένοντας, ανεμίζοντας την ελπίδα της. Είναι η χώρα εκείνων που στέκονται ορθοί. Εκείνοι που στέκονται ορθοί είναι αυτοί που αλλάζουν το Μεξικό, εκείνοι που εδώ και αιώνες περπατούν, εκείνοι που άφησαν τα ίχνη από τα γυμνά τους πόδια σε όλα τα χειρόγραφα, εκείνοι που κουβάλησαν στις πλάτες τους όχι μόνο τα δεμάτια με τα ξύλα, αλλά και το φορτίο αιώνων αδιαφορίας και ατίμωσης, εκείνων που έφτασαν στο Σόκαλο μια καταπληκτική ημέρα, την 11η Μαρτίου του 2001, και το ομόρφυναν και του έδωσαν ένα νόημα που δίνει νόημα σε όλους μας, εκείνοι που στοιχηματίζουν στο ότι εμείς, οι κάτοικοι της Ομοσπονδιακής Περιφέρειας του Μεξικού (Mexico DF), οι προνομιούχοι, θα τους στηρίξουμε και θα πούμε μαζί τους ότι αυτή είναι η στιγμή να εξοφλήσουμε το ιστορικό χρέος αυτής της μοναδικής χώρας: του Μεξικού.
Το εγχείρημά σας είναι ένα εγχείρημα λίγο τρελό και πολύ ηρωικό, τόσο τρελό όσο κι εκείνο των Πολωνών που στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο επιτέθηκαν έφιπποι στα τανκς των Ναζί.
Οι Ζαπατίστας αμφισβήτησαν τους θεσμούς μας. Δεν έρχονται να υπογράψουν την ειρήνη, αλλά να ανοίξουν το διάλογο, να ακουστούν και να ακούσουν, να γίνουν σεβαστοί και να σεβαστούν. Η όμορφη παρουσία τους ανέτρεψε την έννοια της δημοκρατίας δείχνοντάς μας ότι οι αποφάσεις πρέπει να προέρχονται από χαμηλά.
Το Μεξικό είχε ζήσει μια αντίφαση, την αντίφαση της «επανάστασης που διακόπηκε» (revolución interrumpida) όπως την ονόμασε ο Gilly(1). Η θεσμοθέτηση και η μετατροπή της στο Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα [Partido Revolucionario Institucional (PRI)], έφερε τη διαφθορά της Μεξικανικής Επανάστασης. Ο ξεσηκωμός των ζαπατίστας είχε σίγουρα άμεση σχέση με την πτώση του PRI. Κι αν στο Μεξικό συμβούν βαθιές αλλαγές, σίγουρα θα έχουν σχέση με τον EZLN. Ίσως χάρη σε αυτόν να μπορέσουμε να πάψουμε να είμαστε μια νεοφιλελεύθερη χώρα. Εάν αναγνωριστεί η νομιμότητα και η σημασία του ζαπατισμού και ικανοποιηθούν τα αιτήματα των ιθαγενών κοινοτήτων, θα μπορέσουν να πραγματοποιηθούν ριζοσπαστικές αλλαγές στη χώρα μας.
Ποιος θα το ’λεγε ότι εκείνοι που θα προκαλούσαν την αλλαγή θα ήταν οι πιο μικροί, όπως αποκαλεί ο Μάρκος τους ιθαγενείς; Ποιος θα το ’λεγε ότι το Μεξικό θα συνειδητοποιούσε, με αφορμή την κραυγή πολέμου της πρώτης του Γενάρη του 1994, ότι αυτό που ονομάζεται πολιτισμός των ιθαγενών δεν είναι μόνο ο δεύτερος όροφος του Εθνικού μας Μουσείου Ανθρωπολογίας, η ανάμνηση του προϊσπανικού κόσμου ή το Fonart(2) και τα μαγαζιά με τις χειροτεχνίες, αλλά το κλειδί για να κατανοήσουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς; Φαίνεται τελικά πως το πέρασμα τόσων αιώνων μας «βάρυναν» πολύ περισσότερο απ’ ότι τους ιθαγενείς, και χάσαμε την ικανότητά μας να επαναστατούμε και να κατανοούμε ότι ο πολιτισμός είναι ζωντανός, έχει διάρκεια, κείτεται θαμμένος κάτω από τη γη, ώσπου μια μέρα μια κραυγή κι ένα τουφέκι στον αέρα μας ανοίγουν τα μάτια.
Κάποτε, ένας γάλλος συγγραφέας που ήταν και αεροπόρος, ο St. Exupéry, έγραψε ότι μόνο ό,τι είναι ουσιαστικό είναι αόρατο. Είχε δίκιο, γιατί για πολλούς αιώνες στο Μεξικό αόρατες ήταν οι κοινότητες των ιθαγενών που θέλαμε να γνωρίζουμε μόνο μέσα από τα ήθη και τα έθιμά τους. Χάρη στους ζαπατίστας, οι ιθαγενείς σήμερα δεν είναι απλώς ορατοί, αλλά έχουν ενεργό πολιτική δράση και μας δίνουν αυτό που είχαμε χάσει και δεν ξέραμε πώς να το δούμε, το πιο πολύτιμο: την ουσία τους.
Μόνο ό,τι είναι ουσιαστικό είναι αόρατο. Και στο Μεξικό, χάρη στους ιθαγενείς και τον διερμηνέα τους, χάρη στα δεινά στα οποία τους έχουμε υποβάλει δια της βίας εδώ και αιώνες, φτάνουμε, πίσω από τις μάσκες που κρύβουν τα πρόσωπά τους, στο ουσιαστικό.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι είχαμε στο παρελθόν τα Balún Canán, Oficio de tinieblas και τα διηγήματα της Rosario Castellanos. Eίχαμε το Juan Pérez Jolote, του Ricardo Pozas. Και το εμπεριστατωμένο και γεμάτο αγάπη έργο των Angel María Garibay K., Miguel León-Portilla, Alfredo López Austin, αλλά και των ντόπιων και ξένων ανθρωπολόγων και κοινωνιολόγων. (Καλό θα ήταν να μην ξεχάσουμε τον Carlos Lenkersdorf(3), γνώστη της κοσμοθεωρίας των Μάγια και μεταφραστή της γλώσσας tojolabal). Με το βάρος των αιώνων στους ώμους μας, δεν τους πήραμε και πολύ στα σοβαρά. Τώρα, οι ίδιοι οι ιθαγενείς είναι εκείνοι που αποκαλύπτουν τους εαυτούς τους, οι ιθαγενείς, μιλούν για τους εαυτούς τους, εκείνοι μετριούνται μεταξύ τους, εκείνοι περνούν το κατώφλι μας, είναι οι ίδιοι οι ιθαγενείς και ο διερμηνέας τους, ο Μάρκος που μας ανοίγουν τα μάτια. Και οι γυναίκες!
Οι γυναίκες είναι εκείνες που στο πλευρό των 24 διοικητών και των ιθαγενών κοινοτήτων πηγαίνουν να αντιμετωπίσουν τους 60 γερουσιαστές του PRI και άλλους, ίσως επίσης προσκείμενους στο PRI, οι γυναίκες είναι εκείνες που θα μιλήσουν στο Κονγκρέσο, οι γυναίκες είναι εκείνες που ξέρουν ότι η ειρήνη βρίσκεται στα χέρια του Κονγκρέσου, οι γυναίκες, εκείνες που δηλώνουν ότι πίσω από το pasamontañas τους, το μαντήλι που κρύβει τα πρόσωπά τους, είναι άσχημες και το πλήθος τους απαντά πως όχι, πως δεν είναι άσχημες, οι γυναίκες που έχουν μέσα στη δύναμη της ιθαγενούς τους καταγωγής τη δύναμη των φτωχών.
Σήμερα, οι γυναίκες της πόλης του Μεξικού, τιμάμε τις γυναίκες ζαπατίστας και τις ιθαγενείς γυναίκες, εκείνες που είπαν κάποτε ότι ήθελαν να βλέπουν τον άντρα τους στα μάτια και να είναι εκείνες αυτές που θα τον επιλέξουν, εκείνες που ζήτησαν να οδηγήσουν αυτοκίνητο όπως και οι άντρες, εκείνες που έχουν αποφασίσει να μεγαλώσουν μόνο τα παιδιά που θέλουν και μπορούν να φέρουν στον κόσμο, εκείνες που έχουν τα ίδια δικαιώματα στο σώμα τους με τα δικαιώματα του άντρα στο δικό του, εκείνες που θα ασκήσουν «αντρικά» επαγγέλματα και θα έχουν πρόσβαση στη μέση και την ανώτατη εκπαίδευση, εκείνες που ξέρουν καλύτερα από τον καθένα ότι κανένα παιδί, αγόρι ή κορίτσι δεν πρέπει πια να πεθαίνει στη χώρα μας λόγω έλλειψης φαρμάκων, οι γυναίκες που ο πατέρας νάουατλ ονόμαζε τρυγόνα, περιστέρα, περιδέραιο από πολύτιμες πέτρες, φτερά του κετσάλ και που τώρα με τη βοήθεια όλων μας μάς προτείνουν να χτίσουμε ανάμεσά μας μια καινούργια κοινωνική σχέση, ένα καινούργιο κοινωνικό κράτος.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους ζαπατίστας, ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Μάρκος, ένα μεγάλο ευχαριστώ στην πορεία των ιθαγενών στην πόλη του Μεξικού.
Elena Poniatowska
(1) Adolfo Gilly La revoluciόn interrumpida στα ελληνικά, H Μεξικανική επανάσταση 1910-1920, εκδόσεις ΚΟΥΚΙΔΑ, μετάφραση: Νίκος Κοκκάλας, Επιμέλεια: Ελένη Ζαχαροπούλου.
(2) Εθνικό ταμείο για την προώθηση της παραδοσιακής χειροτεχνίας.
(3) Γι’ αυτόν τον κύριο και τις μελέτες του θα επανέλθω σε χωριστό ποστ.
Άρθρο στην εφημερίδα La Jornada, Τρίτη, 13 Μαρτίου 2001, μετάφραση και λινκς δικά μου.
Διαβάστε επίσης κοινή συνέντευξη Πονιατόβσκα-Τάιμπο στα αγγλικά στο Democracy Now εδώ
Posted by...unapatatras at 3:00 π.μ.
Μπράβο ρε συ. Πανέμορφο άρθρο. Γι΄αυτό είσαι η επιμελήτρια του Καλαμποκιού.
Bebaiws etsi einai! Kai mhn 3exname oti h le3h #'i8agenhs'' mporei na akougetai sta aftia merikwn ws prwtogonh alla ousiastika autoi oi an8rwpoi eixan anaptu3ei enan apo tous shmantikoterous politismous ston kosmo polu prin na mporei na ginei logos gia ispania h dutikoeurwpaiko politismo. O politismos twn i8agenwn ths amerikhs emperiexei tosh sofia osh oute kan mporoume na fantastoume.
Και ακόμα δεν έχει εξερευνηθεί και αποκαλυφθεί πάρα μόνο ένα μικρό κομμάτι του...